Словаўтваральнае значэнне і словаўтваральная катэгорыя як адзінкі класіфікацыі матываванай лексікі (на матэрыяле адсубстантыўных найменняў асобы)

Abstract

На матэрыяле ўсяго корпусу адсубстантыўных асабовых назоўнікаў сучаснай беларускай мовы разглядаюцца асноўныя паняцці тэорыі словаўтварэння – словаўтваральная катэгорыя і адзінка, якую яна выражае, – словаўтваральнае значэнне; вызначаецца характар іх узаемадзеяння. Прапаноўваецца вылучаць словаўтваральныя катэгорыі розных узроўняў: словаўтваральныя катэгорыі ‘першага ўзроўню’ і словаўтваральныя катэгорыі ‘другога ўзроўню’, якія ўтвараюць характар катэгорый больш высокага ўзроўню (‘першага’) і якія можна суадносіць з мінімальнай сэнсавай адзінкай – “семантычная прымета”. Вылучаюцца “семантычныя прыметы” ў словаўтваральных катэгорый мутацыйнага словаўтварэння (’назвы асобы паводле прадметнай прыметы’, ’назвы асобы паводле жыхарства’ і ’назвы асобы паводле сваяцтва’) і абгрунтоўваецца немагчымасць выдзяляць “семантычныя прыметы” у словаўтваральных катэгорый мадыфікацыйнага словаўтварэння (’назвы асобы са значэннем падабенства’, ’назвы асобы паводле значэння процілеглага полу: мужчынскасці’, ’назвы асобы са значэннем недаросласці’, ’назвы асобы са значэннем суб’ектыўнай ацэнкі’, ’назвы асобы са значэннем стылістычнай мадыфікацыі’). = On the material of the whole body of adsubstantive proper names in modern Belarusian basic notions of the theory of word building – word building category and unit, which it expresses - word building meaning are considered; character of their interconnection is defined. It is offered to distinguish word building categories of different levels: word building categories of the “first level” and word building categories of the “second level”, which make up the character of the higher level category (“first”) and which can be compared with the minimal sense unit – “semantic feature”. “Semantic features” of word building categories of mutation word building (“proper names due to the subject feature”, “proper names due to place of dwelling’ and “proper names due to family relations”} are singled out and the impossibility to define “semantic features” of word building categories of modification word building is pointed out {“proper names with the meaning of likeness”, “proper names due to the meaning of the opposite sex: masculinity”, “proper names with the meaning of under age”, “proper names with the meaning of subjective evaluation”, “proper names with the meaning of stylistic modification”).