Дублетнасць, сінанімічнасць і варыянтнасць беларускай граматычнай тэрміналогіі (1917 – 1926 гады XX стагоддзя)

Abstract

Акрэсліваюцца падыходы вучоных да варыянтнасці як фактара развіцця моўнай сістэмы. Аналізуецца дублетнасць, сінанімічнасць і варыянтнасць (фанетычная, арфаграфічная, словаўтваральная, марфалагічная і сінтаксічная) граматычных тэрмінаадзінак у працах беларускіх мовазнаўцаў 1917 – 1926 гадоў XX стагоддзя. Разглядаюцца асаблівасці варыянтных адносін граматычных найменняў у 1917 – 1919 (пераважная сінанімічнасць тэрмінаадзінак) і 1920 – 1926 гадах (дублетнасць і словаўтваральная варыянтнасць, ужыванне інтэрнацыянальных намінацый ў якасці варыянтных). Вызначаюцца мадэлі паводле колькасці кампанентаў у полінайменных радах граматычных тэрмінаў, выяўляюцца прычыны павелічэння колькасці кампанентаў у межах полінайменнага рада і зніжэння агульнай варыянтнасці ў граматычнай тэрміналогіі 20-ых гадоў. Робіцца вывад пра варыянтнасць на пачатковым этапе фарміравання граматычнай тэрміналогіі новай беларускай літаратурнай мовы як тэндэнцыю натуральнага развіцця мовазнаўчай тэрмінасістэмы. = Scientific approaches to variantness as a factor of the development of the language system is described. The paper deals with the analysis of doubleness, synonymity and variantness (phonetic, spelling word building, morphological and syntactic ones) of grammar term units in the papers Belarusian linguists in 1917-1926 of the 20th century. Peculiarities of variant relations of grammar names in 1917-1919 are considered (mainly synonymity of term units) and in 1920-1926 (doubleness and word building variantness, usage of international nominations as variant ones). Models of the amount of components in polyname rows of grammar terms are singled out, reasons of the increase of the amount of components within polyname row as well as the decrease of general variantness in the grammar terminology of the 20-ies. The research is carried out on the basis of the works of well-known Belarussian linguists - B. Tarashkevich, B. Pachobka, A. Lutskevich, J. Stankevich and R. Abiht.