Ключавыя сацыяльныя паняцці “дом”, “сям’я”, “радзіма” ў канцэптасферы носьбітаў беларускай мовы (на матэрыяле парэміялагічных адзінак)

Abstract

“Дом”, “сям’я”, “радзіма” – гэта ключавыя сацыяльныя паняцці культуры і нацыянальнага менталітэту, духоўныя арыенціры, якія вызначаюць паводзіны чалавека і адлюстроўваюць іерархію яго каштоўнасцей. Лексемы дом, сям’я, радзіма ўваходзяць у першую тысячу самых частотных слоў беларускай мовы, а значыць, з’яўляюцца часткай ядра моўнай свядомасці беларусаў. У артыкуле сцвярджаецца, што абраныя для аналізу ключавыя сацыяльныя паняцці існуюць ў культуры не ізалявана, а ўзаемазвязана, утвараючы пэўную лагічную сістэму з уласцівымі ёй цэласнасцю і ўпарадкаванасцю. Характар узаемасувязей паміж канцэптамі “дом”, “сям’я”, “радзіма” вызначаецца падчас аналізу парэміялагічных адзінак, якія падвяргаюцца кагнітыўнай інтэрпрэтацыі ў форме абагульнення парэміялагічных сэнсаў (прывядзенне блізкіх сэнсаў да аднаго больш абагульненага). Сэнс парэміі інтэрпрэтуецца як адлюстраванне кагнітыўнай прыметы канцэпту. Прааналізаваны матэрыял сведчыць пра тое, што ключавыя сацыяльныя паняцці культуры могуць існаваць у выглядзе складаных утварэнняў з перакрыжаванымі і напластаванымі элементамі. = “Home”, “family” and “Motherland” are key social notions of a culture and national mentality, they are spiritual landmarks which distinguish man’s conduct and manifest the hierarchy of his values. “ The lexemes of home, family and Motherland belong to the first thousand of most frequently used words of the Belarusian language and thus are part of the nucleus of the language consciousness of the Belarusians. The article states that the key social notions, selected for the analysis, exist in culture not in isolation but are interconnected and thus make up a definite logical system with its entity and order. The character of the interconnections between the concepts “home», “family” and “Motherland” is distinguished during the analysis of paremiological units which are cognitively interpreted in the form of the generation of paremiological senses (drawing close senses to one, more general). The sense of paremia is interpreted as the manifestation of cognitive feature of a concept. The material analyzed testifies to the fact that key social notions of a culture can exist in the form of complicated structures with the elements of cross- and over-layers.